Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy: Ưu – nhược điểm và cách ứng dụng

Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy giúp phân tích vấn đề từ nhiều khía cạnh khác nhau. Đây là kỹ thuật được áp dụng để giải quyết vấn đề hiệu quả và nhanh chóng. Cùng PMS tìm hiểu về phương pháp này và cách ứng dụng vào đời sống qua thông tin dưới đây.

6 chiếc mũ tư duy là gì?

Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy (Six Thinking Hats) là cách thức để phân tích vấn đề và ra quyết định một cách logic. Phương pháp này dựa trên hình ảnh 6 chiếc mũ – đại diện cho mỗi cách suy nghĩ khác nhau khi giải quyết vấn đề. Mỗi màu sắc của chiếc mũ cho thấy một góc nhìn mới khi chúng ta tiếp nhận, xử lý vấn đề. Điều này đem lại sự đánh giá đa chiều, toàn diện, tránh việc đưa ra ý kiến chủ quan.

Kỹ thuật 6 chiếc mũ tư duy được Tiến sĩ Edward de Bono đề xuất lần đầu vào năm 1980. Ông là một bác sĩ, nhà phát minh, nhà tư vấn người Malta. Ông được xem là cha đẻ của nhiều đầu sách về tư duy như: 6 chiếc mũ tư duy, tư duy đa chiều, tư duy theo chiều hướng,…

Đọc thêm: Brainstorm là gì? So sánh giữa Brainstorm và 6 chiếc mũ tư duy

Ý nghĩa màu sắc của 6 chiếc mũ tư duy

Mũ trắng – Tư duy khách quan

Chiếc mũ trắng đại diện cho lối tư duy khách quan, lý trí. Cách tư duy này dựa trên những thông tin, dữ liệu, số liệu để phân tích. Mũ trắng sẽ giúp bạn tập trung vào sự thật và tránh đưa ra quyết định không có căn cứ.

Mũ đỏ – Tư duy cảm xúc

Trái ngược với mũ trắng, mũ đỏ tập trung vào cảm xúc, trực giác cá nhân để đưa ra quyết định. Các phán đoán lúc này đều dựa trên cảm nhận chủ quan của bản thân. Mũ đỏ giúp bạn có cái nhìn đồng cảm, thấu hiểu cảm xúc đối phương thông qua cảm nhận cá nhân.

Mũ đen – Tư duy tiêu cực

Mũ đen là lối tư duy bi quan, luôn nhìn vào mặt tiêu cực. Khi đội mũ đen, bạn có thể chỉ ra những điểm yếu, rủi ro tiềm ẩn của vấn đề. Mũ đen đề cao tính cẩn thận, khắt khe. Bạn có ứng dụng đội mũ đen để tìm ra những nguy cơ và cách để khắc phục chúng.

Mũ vàng – Tư duy lạc quan 

Trái với mũ đen, mũ vàng là cách tư duy lạc quan, tích cực. Mũ vàng sẽ tập trung vào các điểm mạnh, ưu điểm và lợi thế của vấn đề. Mũ vàng giúp bạn tránh được sự tiêu cực hay sự cẩn trọng quá mức để không bỏ lỡ cơ hội.

Mũ xanh lá cây – Tư duy sáng tạo

Mũ xanh lá tượng trưng cho tư duy sáng tạo, mới mẻ. Lối tư duy này tập trung vào nhìn nhận vấn đề, đưa ra những ý tưởng đột phá, mới lạ. Chiếc mũ xanh lá mang đến “làn gió mới” khi đề cao sự khác biệt, bứt phá, không bị giới hạn bởi các quy định cũ kỹ.

Mũ xanh dương – Tư duy tổng quan

Mũ xanh dương tập trung vào việc quan sát cả quá trình và đưa ra quyết định. Đây là chiếc mũ mang tính bao hàm vì nhìn nhận vấn đề một cách tổng quát bao gồm các giai đoạn: lập kế hoạch, thực hiện, tổng kết. Mũ xanh dương giúp bạn giải quyết vấn đề theo hướng thống nhất, kỷ luật.

Lợi ích của phương pháp 6 chiếc mũ tư duy

Áp dụng phương pháp tư duy 6 chiếc mũ sẽ mang đến nhiều lợi ích thiết thực trong đời sống và công việc:

• Thúc đẩy tư duy đa chiều, toàn diện: Tư duy, đánh giá vấn đề với nhiều góc nhìn sẽ giúp bạn đưa ra quyết định một cách chính xác. Tránh việc tiếp nhận và phán quyết vấn đề một chiều, chủ quan.
• Nâng cao năng lực giải quyết vấn đề: Tư duy đa dạng sẽ hạn chế việc giải quyết vấn đề theo cảm tính, suy đoán. Nâng cao năng lực giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định là yếu tố cực kỳ cần thiết, không chỉ riêng cá nhân, mà các nhà lãnh đạo/quản lý càng phải trang bị khả năng này càng sớm càng tốt.
• Tăng cường sự sáng tạo và đổi mới: Có sự tư duy đa chiều, bạn sẽ dễ dàng tìm ra được mấu chốt của vấn đề. Điều này tạo ra nền tảng để phát triển và đổi mới. Muốn thay đổi, cần phải nắm bắt nguồn lực hiện tại của cá nhân/doanh nghiệp là gì. Từ đó mới có thể đưa ra kế hoạch phù hợp.
• Cải thiện hiệu quả làm việc nhóm: Không chỉ áp dụng với cá nhân, tư duy 6 chiếc mũ còn là công cụ dùng cho hoạt động nhóm. Đội nhóm cần biết cách đánh giá tiềm lực, điểm mạnh của mỗi cá nhân. Sau đó, dựa trên các điểm mạnh ấy để hợp tác cùng nhau, tăng năng suất công việc.
• Ứng dụng trong nhiều lĩnh vực: Tư duy 6 chiếc mũ được ứng dụng ở nhiều lĩnh vực, ngành nghề khác nhau trong đời sống. Trong học tập, giáo dục, sản xuất, thương mại, dịch vụ,… tất cả đều cần sự tư duy đa chiều.

Ưu và nhược điểm của cách tư duy 6 chiếc mũ

Phương pháp nào khi áp dụng vào thực tế đều có những mặt lợi và hại. Cùng PMS phân tích những ưu điểm và nhược điểm của phương pháp 6 chiếc mũ tư duy. Từ đó, bạn có thể cân nhắc lựa chọn hình thức phù hợp.

Ưu điểm

Mang đến góc nhìn đa chiều để phân tích vấn đề. Trong hoạt động đội nhóm, mỗi thành viên đội một chiếc mũ khác nhau sẽ mang đến nhiều ý kiến đa dạng. Giúp cho vấn đề được phân tích điểm mạnh – yếu để cân nhắc phát huy. Đây là điều cần thiết để tập thể và cá nhân cùng phát triển.

Áp dụng phương pháp tư duy 6 chiếc mũ còn giúp rèn luyện khả năng tư duy phản biện, cũng như khuyến khích việc sáng tạo thông qua mũ xanh lá.

Nhược điểm

Quá nhiều góc nhìn sẽ có rất nhiều ý kiến, dẫn đến việc hỗn loạn quan điểm. Các ý kiến không được thống nhất sẽ dễ xảy ra tranh cãi. Ngoài ra cùng một vấn đề nhưng lại được phân tích 6 khía cạnh sẽ làm mất thời gian hơn. Lúc này, vai trò của người quản lý/lãnh đạo là cần phải biết cách tổng hợp và đưa ra quyết định đúng đắn.

Ứng dụng thực tế của 6 chiếc mũ tư duy

Ứng dụng 6 chiếc mũ tư duy vào đời sống

Tình huống: Bạn đang cân nhắc về việc mua nhà

Mũ trắng: Tập trung vào các dữ liệu

• Giá nhà đất trên thị trường là bao nhiêu?
• Các thủ tục hồ sơ mua bán cần có?
• Với số tiền hiện tại, có thể mua được căn nhà bao nhiêu mét vuông?

Mũ đỏ: Tập trung vào cảm xúc

• Ngôi nhà đó tôi thích ở điểm nào?
• Cảm giác của tôi đối với ngôi nhà?
• Tôi có hài lòng với thiết kế và vị trí của ngôi nhà?

Mũ đen: Tập trung vào các rủi ro

• Giá ngôi nhà có quá cao/quá thấp so với thị trường?
• Hệ thống điện nước trong nhà có an toàn?
• Chính sách hồ sơ có đầy đủ và hợp pháp?

Mũ vàng: Tập trung vào những điểm tốt

• Vị trí ngôi nhà thuận lợi cho việc đi học, đi làm?
• Các tiện ích xung quanh có là điểm cộng?
• Giá ngôi nhà có thể tăng cao trong tương lai?

Mũ xanh lá: Tập trung vào sự sáng tạo

• Vị trí tốt sẽ giúp tiết kiệm tiền di chuyển?
• An ninh khu vực tốt sẽ tạo sự an toàn cho gia đình?
• Bạn được tự do thiết kế nội thất theo ý mình?

Mũ xanh dương: Tập trung vào tổng thể

Sau khi xem xét các yếu tố của 5 chiếc mũ trên, chiếc mũ cuối cùng giúp bạn nhìn nhận tổng quát về những tiêu chí lựa chọn ngôi nhà phù hợp. Hãy ghi nhận những mặt tiêu cực, tích cực để đưa ra lựa chọn cuối cùng.

Ứng dụng 6 chiếc mũ tư duy vào hoạt động sản xuất

Tình huống: Doanh nghiệp đang có kế hoạch đầu tư thêm máy móc, thiết bị cho việc sản xuất

Mũ trắng: Tập trung vào các dữ liệu

• Các thiết bị, máy móc có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng?
• Các thiết bị, máy móc có phù hợp với tiêu chí doanh nghiệp đề ra?
• Chi phí hiện có sẽ mua được bao nhiêu máy?

Mũ đỏ: Tập trung vào cảm xúc

• Doanh nghiệp có lựa chọn nhãn hàng họ tin tưởng?
• Doanh nghiệp có yêu thích dòng máy, thiết bị nào không?
• Doanh nghiệp có hài lòng về các dòng máy, thiết bị?

Mũ đen: Tập trung vào các rủi ro

• Giá máy, thiết bị có quá cao/quá thấp so với thị trường?
• Chính sách bảo hành cho thiết bị sau khi mua hàng?
• Chính sách đổi trả nếu sản phẩm gặp trục trặc?

Mũ vàng: Tập trung vào những điểm tốt

• Giá máy móc, thiết bị hiện đang ưu đãi, phù hợp với ngân sách?
• Các chính sách hậu mãi kèm theo rất tốt?
• Máy móc, thiết bị sẽ giúp việc sản xuất được tối ưu?

Mũ xanh lá: Tập trung vào sự sáng tạo

• Có máy móc, thiết bị mới, doanh nghiệp sẽ phát triển thêm sản phẩm khác?
• Máy móc, thiết bị mới sẽ tạo động lực cho công nhân làm việc?
• Quy trình sản xuất sẽ nhanh hơn, năng suất tăng cao?

Mũ xanh dương: Tập trung vào tổng thể

Sau khi phân tích các điểm lợi ích và rủi ro, doanh nghiệp có thể đưa ra đánh giá tổng quan về việc mua máy móc, thiết bị phục vụ việc sản xuất. Trong hoạt động sản xuất, mỗi quyết định đều là sự cân nhắc để mang đến hiệu quả tối đa.

Lưu ý, tùy vào từng trường hợp và tình huống cụ thể thì sẽ trình tự dùng các mũ sẽ khác nhau. Bạn nên xem xét lựa chọn chiếc mũ phù hợp để phân tích vấn đề.

Tư duy 6 chiếc mũ là phương pháp tư duy hiệu quả, giúp bạn đánh giá vấn đề đa dạng góc nhìn. Hy vọng với những nội dung trên, bạn sẽ có cái nhìn tổng quát về phương pháp 6 chiếc mũ tư duy và áp dụng thành công vào đời sống và công việc.