Kỹ năng quan sát là gì? Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng quan sát

Trong mọi khía cạnh của cuộc sống cũng như trong môi trường làm việc, kỹ năng quan sát rất quan trọng và đòi hỏi mỗi cá nhân phải có chủ đích, ghi chú và kết nối các sự kiện có liên quan để giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng và hiệu quả. Vậy cụ thể kỹ năng quan sát là gì và các vấn đề xoay quanh, hãy cùng Học Viện PMS tìm hiểu tại bài viết dưới đây!

Kỹ năng quan sát là gì?

Kỹ năng quan sát là khả năng hình dung, đánh giá và phân tích sự vật, hiện tượng trong môi trường xung quanh để đưa ra nhận định chính xác về một vấn đề hoặc tình huống cụ thể. Đây là một kỹ năng mềm quan trọng và cần thiết trong công việc và cuộc sống hàng ngày của con người.

Việc đơn thuần chỉ nhìn hoặc thấy, quan sát là việc tập trung vào một mục tiêu cụ thể với một ý định rõ ràng. Ngoài yếu tố thị giác và tính cá nhân ra, thì kỹ năng quan sát có thể được rèn luyện và cải thiện theo thời gian.

Một số ví dụ về kỹ năng quan sát:

• Trong y tế: Khi khám cho bệnh nhân, việc quan sát tốt sẽ giúp bác sĩ sẽ chẩn đoán được các bệnh lý, triệu chứng, chỉ số sinh lý,… để từ đó đưa ra các quyết định chính xác trong việc điều trị.
• Trong giáo dục: Giáo viên có khả năng quan sát tốt sẽ dễ phát hiện ra các vấn đề HSSV đang gặp phải trong quá trình học. Để từ đó đưa ra các phương pháp dạy phù hợp với tình hình hiện tại và đồng thời giải quyết được các vấn đề khác.
• Trong đời sống: Khi đi dạo trên phố, bạn có thể chú ý đến những chi tiết như: cảnh vật, con người, âm thanh,… Điều này sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về thế giới xung quanh.
• Trong công việc: Khi thực hiện một nhiệm vụ, bạn có thể chú ý đến những chi tiết nhỏ như: cách thức thực hiện công việc, các yếu tố cần lưu ý,… Điều này sẽ giúp bạn tránh mắc sai lầm và hoàn thành công việc một cách hiệu quả, đúng tiến độ.

Tầm quan trọng của kỹ năng quan sát

Nhiều người đưa ra câu hỏi “kỹ năng quan sát có thực sự quan trọng không”. Thì câu trả lời đây là kỹ năng rất quan trọng trong cuộc sống hằng ngày, kể cả trong công việc và học tập. Nó được thể hiện cụ thể, bao gồm:

• Giúp phát hiện vấn đề: Khi quan sát một vấn đề hoặc đối tượng một cách tỉ mỉ, chúng ta dễ dàng phát hiện những lỗ hổng hoặc các chi tiết nhỏ có thể gây ra tác động nghiêm trọng. Nhờ điều này, chúng ta có thể chủ động và đưa ra các giải pháp để khắc phục vấn đề, từ đó tránh được những tình huống không mong muốn.
• Thích ứng tốt với sự thay đổi: Kỹ năng quan sát giúp mọi người nhận biết dễ dàng các xu hướng và sự thay đổi trong môi trường xung quanh. Điều này cho phép chúng ta cập nhật, điều chỉnh hành vi và nâng cao kỹ năng để thích ứng với những thay đổi này.
• Phát triển sự sáng tạo: Việc quan sát tỉ mỉ về một tình huống giúp chúng ta tìm ra các phương pháp tiếp cận sáng tạo để giải quyết vấn đề hoặc thúc đẩy sự phát triển. Đồng thời, nó cũng tăng cường khả năng nhạy bén của chúng ta đối với các sự kiện diễn ra xung quanh, giúp chúng ta đánh giá và đối phó một cách hiệu quả với các tình huống.
• Xây dựng mối quan hệ: Nhờ khả năng thấu hiểu cảm xúc, suy nghĩ và hành vi của người khác thông qua quan sát, chúng ta có thể tương tác và giao tiếp một cách hiệu quả hơn để từ đó xây dựng một mối quan hệ tốt.
• Giúp đưa ra quyết định chính xác: Kỹ năng quan sát tốt giúp chúng ta thu thập thông tin một cách tỉ mỉ và chi tiết hơn, điều này giúp hiểu rõ sâu hơn về tình huống và vấn đề mà chúng ta đang gặp phải. Đồng thời giúp chúng đưa ra quyết định và giải pháp chính xác hơn.

Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng quan sát

Khả năng quan sát, lắng nghe trong giao tiếp

Một khía cạnh quan trọng của giao tiếp là kỹ năng lắng nghe hiệu quả. Khi sở hữu khả năng này, chúng ta có thể quan sát được người đang nói, trình bày ý kiến và hiểu được thông điệp họ muốn truyền đạt.

Hãy tập trung vào những yếu tố giao tiếp không lời của người khác, bao gồm biểu cảm trên khuôn mặt, giọng điệu, cử chỉ,… Điều này giúp chúng ta tương tác phù hợp và tôn trọng đối phương. Ngoài ra, việc sử dụng kỹ năng quan sát khách hàng tốt giúp đảm bảo rằng cuộc giao tiếp diễn ra một cách chính xác và hiệu quả.

Đọc thêm: Kỹ năng giao tiếp là gì? Tầm quan trọng của kỹ năng giao tiếp

Tập trung tới các chi tiết nhỏ

Chú ý đến các chi tiết nhỏ là khả năng tiếp cận và hoàn thành nhiệm vụ một cách tỉ mỉ, chính xác. Kỹ năng này đóng một vai trò quan trọng trong việc tăng cường năng suất và giúp quan sát hiệu quả hơn để từ đó có những điều chỉnh phù hợp.

Bằng cách tập trung vào các chi tiết nhỏ, chúng ta có thể phát hiện những vấn đề tiềm ẩn hoặc hiểu rõ hơn thông điệp toàn diện của một đối tượng cụ thể, điều này sẽ giúp chúng ta cải thiện kỹ năng quan sát ngày càng tốt hơn.

Trí tuệ cảm xúc

Trí tuệ cảm xúc là khả năng đánh giá, điều chỉnh và quản lý cảm xúc của bản thân. Đánh giá khả năng thấu hiểu, đồng cảm với cảm xúc của người khác. Kỹ năng này giúp thiết lập mối quan hệ có ý nghĩa và là một công cụ quan trọng trong quá trình quan sát hiệu quả.

Bằng cách nhận biết trạng thái cảm xúc của người khác, chúng ta có thể tương tác và hành động một cách thích hợp và phù hợp với họ.

Tư duy phản biện

Kỹ năng tư duy phản biện và phân tích bối cảnh cùng với sự kiện giúp bạn hiểu một vấn đề một cách tỉ mỉ và cặn kẽ. Điều này đòi hỏi bạn phải giữ một tư duy khách quan khi xác định vấn đề và đề xuất các giải pháp hiệu quả.

Cách rèn luyện kỹ năng quan sát hiệu quả

Tập trung

Để quan sát tốt, bạn cần tập trung quán sát trong mọi thời điểm mà không bị phân tâm bởi các yếu tố gây phiền nhiễu bên ngoài. Hãy cố gắng quan sát để có được những thông tin cần thiết, chi tiết và đầy đủ nhất.

Bằng cách tập trung phân tích, theo thời gian thì kỹ năng quan sát của bạn sẽ được cải thiện và trở thành một người có khả năng nhìn nhận nhạy bén, nhanh nhẹn.

4Cởi mở

Hãy cởi mở bản thân trước khi quan sát, việc cởi mở sẽ giúp bạn nhìn nhận vấn đề một cách khách quan, không bị ảnh hưởng bởi định kiến cá nhân và có thể đạt được các kết quả tích cực. Khi quan sát, hãy cố gắng đặt câu hỏi và tìm hiểu thông tin từ nhiều nguồn khác nhau.

Đọc thêm: Kỹ năng đặt câu hỏi trong giao tiếp

Kết hợp đa giác quan

Ngoài việc sử dụng thị giác, hãy sử dụng cả thính giác, khứu giác, vị giác và xúc giác để quan sát. Điều này sẽ giúp bạn thu thập được nhiều thông tin hơn để từ đó đưa ra các suy luận cho từng vấn đề, tình huống phù hợp nhất.

Chú ý đến các chi tiết nhỏ

Các yếu tố lớn thường dễ dàng nhận biết và quan sát, tuy nhiên, tập trung vào các chi tiết nhỏ sẽ giúp cải thiện kỹ năng quan sát của chúng ta. Khi thành thạo hơn trong việc quan sát các chi tiết nhỏ, chúng ta sẽ có khả năng hiểu rõ hơn và đưa ra các suy luận chính xác hơn về các tình huống hoặc đối tượng chúng ta đang quan sát.

Không phán xét

Kỹ năng quan sát đòi hỏi mỗi cá nhân phải tập trung vào thực tế, quan tâm đến thông tin và dữ liệu có cơ sở và không để bị ảnh hưởng bởi quan điểm, cảm xúc hoặc suy nghĩ cá nhân.

Việc đánh giá một cách chủ quan thể hiện sự thiếu chuyên nghiệp khi giải quyết vấn đề và có thể dẫn đến việc đưa ra các quyết định sai lầm, đặc biệt là trong các ngành như y tế, xây dựng và nhiều lĩnh vực khác.

Luyện tập thường xuyên

Kỹ năng nào cũng cần được luyện tập thường xuyên mới có thể cải thiện. Vì vậy, hãy dành thời gian để quan sát mọi thứ xung quanh mỗi ngày để có thể cải thiện kỹ năng quan sát ngày càng tốt hơn.

Sống chậm lại

Sẽ rất khó để quan sát chi tiết mọi thứ nếu chúng ta luôn trong tình trạng hấp tấp, vội vã. Vì vậy, hãy cố gắng phát triển thói quen sống chậm, điều này không có nghĩa là kéo dài mọi thứ, thay vào đó chúng ta tập trung vào từng hành động một một cách cẩn thận và tỉ mỉ.

Một số bài tập giúp rèn luyện khả năng quan sát

• Quan sát một bức tranh: Bạn hãy thử cách dành thời gian để quan sát một bức tranh và ghi lại những gì bạn thấy như màu sắc, đường nét, bố cục và ý nghĩa của bức tranh.
• Quan sát buổi sự kiện: Bạn có thể tham gia một sự kiện nào đó và cố gắng quan sát mọi thứ xung quanh. Hãy chú ý đến những người tham dự, hoạt động diễn ra và cảm xúc của mọi người xung quanh.
• Quan sát một người: Hãy quan sát một người trong khoảng 5 phút và ghi lại những gì bạn nhận thấy. Hãy tập trung chú ý đến ngoại hình, cử chỉ, hành vi, lời nói và cảm xúc của người đó.

Kỹ năng quan sát là một trong những kỹ năng quan trọng cần phải có và nên được rèn luyện hàng ngày. Mặc dù việc trở thành người có khả năng quan sát tốt đòi hỏi thời gian dài để rèn luyện trong thời gian dài, nhưng nó sẽ đem lại nhiều cơ hội, đặc biệt trong công việc. Đồng thời, nó cũng giúp bản thân luôn sẵn sàng để đối phó với mọi tình huống trong cuộc sống.