Năng lực là gì? Yếu tố cấu thành và cách đánh giá năng lực hiệu quả

Mặc dù bạn đã nghe qua hai từ “năng lực” nhưng liệu bạn đã thực sự hiểu rõ về khái niệm năng lực nghĩa là gì hay chưa? Năng lực thực chất là khả năng của một cá nhân khi thực hiện một mục tiêu hoặc nhiệm vụ cụ thể. Trong bài viết dưới đây, PMS sẽ chia sẻ những thông tin quan trọng nhất về năng lực. Hãy khám phá ngay!

Năng lực là gì?

Năng lực là những kiến thức, kỹ năng, hành vi của cá nhân được vận dụng để giúp họ thực hiện công việc hay đạt được mục tiêu cụ thể nào đó.

Năng lực không chỉ đến từ tính chất tự nhiên mà còn được xây dựng thông qua quá trình luyện tập, học hỏi, kinh nghiệm làm việc thực tế,… Vì thế, cần rèn luyện thường xuyên để ngày càng hoàn thiện và phát triển năng lực của bản thân hơn qua mỗi ngày.

Đặc điểm của năng lực

Việc nhận biết năng lực không khó, chỉ cần quan sát những đặc điểm cơ bản như sau của một người:

• Năng lực là sự kết hợp giữa tri thức, kỹ năng và thái độ.
• Sự phát triển năng lực mật thiết với việc xây dựng tính cách tổng thể của cá nhân.
• Năng lực cơ bản không phải là đặc tính sẵn có mà đòi hỏi quá trình học hỏi và rèn luyện từ môi trường xung quanh.
• Năng lực không chỉ bao gồm việc áp dụng kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, mà còn liên quan đến khả năng tích hợp chúng vào các tình huống thực tế trong lĩnh vực chuyên môn.
• Năng lực bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như con người, công việc và môi trường giáo dục.
• Năng lực giải thích được sự khác nhau giữa các cá nhân với nhau qua khả năng đạt được kiến thức và hành vi nhất định.

Năng lực gồm các yếu tố nào?

Kiến thức

Kiến thức đóng vai trò quan trọng trong xây dựng năng lực. Kiến thức giúp cá nhân hiểu biết thông qua giáo dục, đào tạo và kinh nghiệm làm việc. Kiến thức bao gồm cả kiến thức chuyên môn và kiến thức tổng quan, giúp cá nhân hiểu rõ và ứng dụng một cách linh hoạt trong môi trường làm việc.

Kỹ năng

Kỹ năng là khả năng thực hiện nhiệm vụ cụ thể một cách hiệu quả. Các kỹ năng có thể bao gồm kỹ năng chuyên môn, kỹ năng mềm, kỹ năng cứng. Kỹ năng giúp cá nhân nâng cao khả năng thực hiện công việc hiệu quả nhằm tạo ra kết quả mong muốn.

Thái độ

Thái độ đánh dấu tính cách và tâm lý của người lao động đối với công việc và môi trường làm việc. Thái độ tích cực, sự linh hoạt và khả năng thích ứng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực.Thái độ có thể được rèn luyện qua giáo dục, trải nghiệm bản thân và tự rèn luyện mỗi ngày.

Khả năng

Khả năng là những kỹ năng đặc biệt của từng cá nhân có trong việc thực hiện các hoạt động cụ thể. Những khả năng này đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được thành công trong những lĩnh vực yêu cầu tài năng đặc biệt. Tuy nhiên, để đạt được hiệu suất tốt nhất, chúng cần được kết hợp một cách cân đối với kiến thức, kỹ năng và thái độ.

Năng lực có những dạng nào?

Hiện nay, theo tâm lý học thì năng lực được chia thành 2 dạng là năng lực chung và năng lực chuyên môn, cụ thể:

Năng lực chung

Năng lực chung là các năng lực cơ bản, thiết yếu để mỗi người sử dụng trong các hoạt động mỗi ngày trong cuộc sống. Năng lực chung được hình thành và phát triển tốt nhất qua việc trải nghiệm, trau dồi của mỗi người qua các khả năng như:

• Tư duy sáng tạo
• Tư duy logic
• Tư duy phản biện
• Giải quyết vấn đề
• Giao tiếp và làm chủ ngôn ngữ
• Làm việc nhóm
• Khả năng đọc – viết
• Quản lý thời gian thông minh
• …

Năng lực chuyên môn

Năng lực chuyên môn là những năng lực được sử dụng để thực hiện một công việc cụ thể nào đó trong một lĩnh vực, ngành nghề. Các năng lực chuyên môn hình thành và phát triển dựa trên năng lực chung theo hướng chuyên sâu, riêng biệt cụ thể như:

• Kỹ năng lắp ráp
• Kỹ năng thiết kế đồ họa
• Kỹ năng tin học văn phòng
• Kỹ năng phân tích
• Năng khiếu âm nhạc

Tóm lại, giữa năng lực chung và năng lực chuyên môn không tồn tại độc lập. Thay vào đó, chúng hiện hữu trong một mối quan hệ chặt chẽ và có ảnh hưởng lẫn nhau. Năng lực chung là cơ sở, hỗ trợ quá trình học và phát triển năng lực chuyên môn một cách dễ dàng hơn. Ngược lại, năng lực chuyên môn cũng có tác động tích cực lên sự hoàn thiện của năng lực chung.

Vai trò của năng lực

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Người có tài mà không có đức thì cũng là người vô dụng, người có đức mà không có tài thì làm gì cũng khó”.

Qua đó, ta có thể thấy được năng lực đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người theo những khía cạnh sau đây:

• Năng lực hỗ trợ chúng ta trong việc giải quyết và hoàn thành nhanh chóng những vấn đề phát sinh, mang lại sự hiệu quả và thuận tiện hơn.
• Năng lực giúp chúng ta tiếp thu kiến thức và áp dụng chúng linh hoạt vào công việc, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của các kỹ năng và mở rộng vốn hiểu biết cá nhân.
• Năng lực giúp chúng ta vượt qua những khó khăn trong cuộc sống, khi năng lực của bạn được nâng cấp nhờ việc tìm thêm cơ hội học hỏi từ quá trình làm việc sẽ giúp bạn phòng tránh được sự đào thải của ngành.
• Người có năng lực cao trong ngành sẽ tạo nên sự khác biệt trong kết quả hiệu suất làm việc so với các thành viên còn lại trong phòng ban, tạo điều kiện thuận lợi để bạn thăng tiến trong công việc, xây dựng sự nghiệp vững chắc.
• Năng lực còn giúp bạn lưu trữ bộ sưu tập kiến thức chuyên ngành đa dạng, từ đó tạo cho bạn sự tự tin khi làm việc với lãnh đạo, đối tác.

Cách đánh giá năng lực nhân sự hiệu quả

Để đánh giá năng lực một cách chính xác, cần xác định thời điểm và phương pháp dựa vào mục tiêu đặt ra. Quá trình này có thể được tiến hành định kỳ hoặc không định kỳ, tùy thuộc vào yêu cầu và mục đích của tổ chức hay cá nhân. Tuy nhiên, việc đánh giá này phải tuân theo quy trình bao gồm các bước cụ thể sau:

• Xác định mục tiêu đánh giá: Cần xác định rõ mục tiêu của việc đánh giá, như tuyển dụng, phát triển cá nhân hay đánh giá hiệu suất công việc.
• Chọn phương pháp đánh giá nhân viên: Lựa chọn phương pháp phù hợp với mục tiêu đã xác định, chẳng hạn như sử dụng điểm số, phỏng vấn, quan sát hoặc kiểm tra thực tế.
• Xác định tiêu chí đánh giá: Thiết lập các tiêu chí cần đánh giá, bao gồm kiến thức, kỹ năng, thái độ và hiệu suất công việc.
• Thu thập thông tin đánh giá: Tập hợp dữ liệu từ nhiều nguồn như phỏng vấn, bài kiểm tra, thông tin từ quá trình làm việc hoặc phản hồi từ đồng nghiệp và cấp trên.
• Phân tích và đánh giá: Xử lý và đánh giá thông tin thu thập được theo các tiêu chí đã xác định, so sánh với các chuẩn mực hoặc tiêu chuẩn cụ thể.
• Đưa ra phản hồi: Cung cấp phản hồi chi tiết và lập kế hoạch cải thiện năng lực, tập trung vào điểm mạnh và điểm yếu của cá nhân.

Làm thế nào để phát triển năng lực cho bản thân mỗi ngày?

Tìm kiếm cơ hội học hỏi

Hãy đầu tư vào việc học tập và trau dồi kiến thức bằng cách đọc sách, tham gia khóa học, theo dõi thông tin mới nhất trong lĩnh vực quan tâm. Liên tục tìm kiếm cơ hội học hỏi để phát triển kiến thức và kỹ năng cá nhân.

Các cơ hội có thể đến ngẫu nhiên hoặc cũng có thể do bạn chủ động tìm cách học hỏi bởi ngày nay có nhiều khóa học đào tạo kỹ năng chuyên môn giúp bạn nâng cao tay nghề, bởi ngành nghề nào ngày nay cũng cần có sự phát triển, học hỏi liên tục, bạn không chịu đổi mới tức là chấp nhận sự đào thải có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Thực hành và trải nghiệm

Bạn cho rằng chỉ học lý thuyết là đủ để tự cho rằng mình hiểu biết mọi thứ. Đó là một quan niệm rất sai lầm, để phát triển bản thân bạn cần vận dụng lý thuyết đã học để làm nền tảng cho việc trải nghiệm công việc thực tế, tham gia vào các cuộc thi nghiên cứu khoa học hay dự án liên quan đến lĩnh vực của bạn.

Mạnh dạn tham gia các dự án, công việc thực tế sẽ giúp bạn tìm cơ hội thực hành những kiến thức đã học và trải nghiệm tình huống mới. Tạo điều kiện thuận lợi để bản thân phát triển thêm những kiến thức và kỹ năng mới.

Dành thời gian luyện tập

Có thể nói, mọi kỹ năng trong cuộc sống đều cần phải luyện tập thì mới phát triển và hoàn thiện được. Vì thế để nâng cao năng lực, hãy dành thời gian ra luyện tập từ những việc nhỏ rồi dần dần nâng cao độ khó lên. Luyện tập không chỉ giúp cải thiện kỹ năng mà còn làm tăng khả năng tập trung, sự kiên nhẫn và khả năng thích ứng.

Khi đối mặt với thách thức và vượt qua khó khăn trong quá trình luyện tập là cách mỗi người có thể phát triển sự tự tin và năng lực cá nhân.

Tìm kiếm phản hồi và học hỏi từ người khác

Trong công việc không phải lúc nào kỹ năng làm việc độc lập cũng giúp bạn làm được mọi thứ, sẽ có những công việc nhóm bạn cần phải tham khảo ý kiến của các thành viên và sự tư vấn của những người có kinh nghiệm lâu năm trong ngành

Khi nhận được phản hồi, ý kiến từ những người cùng ngành dù là mang tính xây dựng hay phản bác đều sẽ là nguồn kiến thức quý báu mới để bạn nâng cao năng lực. Hãy lắng nghe và học hỏi từ phản hồi. Điều này giúp nhận biết điểm mạnh, điểm yếu và hướng dẫn phát triển phù hợp cho bản thân.

Thách thức bản thân

Dám thách thức bản thân giúp mở ra cơ hội phát triển, vượt qua giới hạn cá nhân và bước ra khỏi vùng an toàn và thử sức với những điều mới mẻ để khám phá và phát triển bản thân.

Cho dù là thiên tài thì cũng không thể tránh khỏi đôi lúc vấp ngã. Thomas Edison, Walt Disney,.. đều đã từng có những dự án thất bại trước khi có được thành công. Vậy nên đừng bao giờ sợ thất bại khi đã dám trải nghiệm công việc thực tế, hãy xem thất bại như một cơ hội để học hỏi và cải thiện nó tốt hơn.

Giữ tinh thần lạc quan

Khi thể hiện năng lực của bản thân trong công việc, dự án chắc chắn bạn sẽ phải báo cáo đến ban lãnh đạo doanh nghiệp về dự án của bạn, nếu chính bạn còn không tự tin thì làm sao thuyết phục được doanh nghiệp tin tưởng vào năng lực của bạn mà chấp nhận cho bạn triển khai dự án.

Tinh thần lạc quan là nền tảng để không ngừng tìm kiếm và học hỏi mỗi ngày. Nó giúp tin tưởng vào khả năng cá nhân và tự tin đối mặt với thách thức. Tinh thần lạc quan cũng giảm căng thẳng, tạo trạng thái tinh thần tích cực trong mọi hoàn cảnh.

Tóm lại

Việc hiểu rõ về năng lực không chỉ giúp cá nhân phát triển bản thân mà còn là chìa khóa quan trọng để doanh nghiệp đạt được sự hiệu quả và thành công trong thị trường ngày càng cạnh tranh.

Nhưng ngược lại, năng lực mạnh trong một lĩnh vực thường đi kèm với sự hiểu biết sâu sắc và kỹ năng liên quan. Năng lực giúp cá nhân học hỏi và áp dụng tri thức, kỹ năng, kỹ xảo một cách dễ dàng và nhanh chóng.

Cùng với đó, chúng tôi có thiết kế các chương trình có thể giúp cho bạn nâng cao năng lực bản thân tốt hơn, nếu các bạn có quan tâm về chương trình, hãy nhanh tay tìm hiểu thông tin ngay tại đây: Tư vấn xây dựng khung năng lực