Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao một số người tiến lên phía trước và những người khác thì không? Bạn có nhận thấy rằng những người thông minh hiếm khi là người lãnh đạo không? Đó là vì “sự thông minh” chỉ là một phần nhỏ trong những gì cần thiết để sống một cuộc sống hạnh phúc và thành công. Chúng ta cũng cần phát triển các kỹ năng sống, bao gồm sự kết hợp giữa các kỹ năng tâm lý và hành vi.
Hãy cùng khám phá kỹ năng sống là gì và các loại kỹ năng sống quan trọng mà mỗi người cần trang bị trong cuộc sống.
Kỹ năng sống là gì?
Kỹ năng sống (life skills) là thuật ngữ dùng để mô tả một tập hợp các kỹ năng cơ bản có được thông qua học tập hoặc trải nghiệm cuộc sống trực tiếp giúp cá nhân và nhóm có thể xử lý hiệu quả các vấn đề thường gặp trong cuộc sống hàng ngày.
Kỹ năng sống bao gồm khả năng sáng tạo, tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, ra quyết định, khả năng giao tiếp và hợp tác, cùng với trách nhiệm cá nhân và xã hội góp phần tạo nên quyền công dân tốt – tất cả đều là những kỹ năng thiết yếu để thành công trong thế kỷ 21, đối với cả xã hội lành mạnh và những cá nhân thành đạt và có việc làm tốt.
Còn theo UNICEF định nghĩa, kỹ năng sống là một phương pháp thay đổi hành vi hoặc phát triển hành vi được thiết kế để giải quyết sự cân bằng của ba yếu tố: kiến thức, thái độ và kỹ năng. Nó dựa trên bằng chứng nghiên cứu cho thấy rằng sự thay đổi trong hành vi rủi ro là không thể nếu không giải quyết được kiến thức, thái độ và năng lực dựa trên kỹ năng.
Tại sao kỹ năng sống lại quan trọng?
Kỹ năng sống cung cấp các công cụ sẵn có để giải quyết các thách thức/nhu cầu của cuộc sống hàng ngày mà mọi người phải đối mặt, từ việc quản lý cảm xúc của mình cho đến việc đưa ra quyết định sáng suốt. Nó cũng giúp phát triển tính cách, tài năng, khả năng tinh thần và thể chất của trẻ em, và nhận ra tiềm năng thực sự của chúng thông qua việc học cách hiểu bản thân và người khác, và đưa ra quyết định hiệu quả để chung sống hòa thuận trong xã hội.
Education For All (UNAI) đã đưa các kỹ năng sống vào danh sách các công cụ học tập thiết yếu để sinh tồn, phát triển năng lực và chất lượng cuộc sống. Nó cũng ghi nhận rằng tất cả những người trẻ tuổi và người lớn đều có “quyền con người được hưởng lợi từ một nền giáo dục bao gồm học cách biết, cách làm, cách chung sống”.
Nhưng thực tế, phát triển những kỹ năng sống thôi là chưa đủ, bạn cần phải trang bị cho mình những kỹ năng mềm và kỹ năng cứng vào trong công việc, học tập và cuộc sống. Nhờ vậy mà cuộc sống bạn sẽ trở nên ý nghĩa, phát triển bản thân và tạo ra giá trị cho xã hội.
“Mỗi ngày trong cuộc đời bạn là một bài học khác. Nếu bạn học tốt bài học và áp dụng nó, dù tích cực hay tiêu cực, bạn sẽ quyết định điều gì sẽ xảy ra vào ngày mai của mình.”
Các kỹ năng sống quan trọng trong cuộc sống
Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã nhận định những kỹ năng sống cốt lõi của con người, bao gồm:
Giao tiếp
Học cách diễn đạt bằng lời nói là một kỹ năng sống quan trọng mà trẻ em đến người lớn cần phát triển từ sớm, để có thể giao tiếp tốt ở nhà và nơi làm việc. Để giao tiếp tốt, nên học cách lắng nghe một cách chăm chú và đồng cảm với những người khác có thể đang phải vật lộn với các vấn đề về cảm xúc hoặc các vấn đề trong cuộc sống của họ.
Bạn có thể phát triển kỹ năng giao tiếp bằng cách nói chuyện với người thân và bạn bè về những trải nghiệm hàng ngày và lắng nghe chăm chú khi họ trình bày. Ngoài ra, bạn có thể đọc sách để mở mang kiến thức và khả năng hiểu các tình huống khác nhau trong cuộc sống.
Khi mỗi người đã cải thiện được kỹ năng giao tiếp, có thể học thêm cách diễn đạt bản thân một cách trọn vẹn thông qua lời nói. Điều này sẽ giúp bạn hình thành mối quan hệ bền chặt với người khác và tự tin hơn trong các tình huống cuộc sống hàng ngày.
Giải quyết các vấn đề phát sinh
Giải quyết vấn đề có thể được định nghĩa là một quá trình tư duy trong đó chúng ta sử dụng kiến thức, kỹ năng và sự hiểu biết của mình để quản lý một tình huống trong cuộc sống. Với những người đi làm, cũng cần học các kỹ năng giải quyết vấn đề phức tạp hơn để có thể đối phó với những tình huống khó khăn ở nơi làm việc và ở nhà mà không cảm thấy choáng ngợp hoặc lo lắng.
Đối phó với căng thẳng (stress)
Đối phó với căng thẳng là một kỹ năng sống cần thiết mà mỗi người nên học, vì đây có thể là một vấn đề phổ biến trong xã hội ngày nay. Các bạn cần biết cách đối phó với những tình huống căng thẳng, chẳng hạn như công việc không hoàn thành đúng tiến độ, sếp giao việc nhiều làm không kịp hoặc trượt kỳ thi ở trường và nhiều vấn đề nảy sinh khác trong cuộc sống.
Chăm sóc bản thân về mặt thể chất
Từ bé ai cũng cần được dạy cách chăm sóc nhu cầu thể chất của chính mình, chẳng hạn như nấu ăn, tắm rửa, mặc quần áo và đánh răng. Những kỹ năng này sẽ giúp mỗi người có cuộc sống khỏe mạnh. Bên cạnh đó, việc tự chăm sóc bản thân tốt từ bé, khi lớn lên đi làm và phải đối mặt với những thử thách trong cuộc sống, họ dễ dàng vượt qua những áp lực, căng thẳng trong cuộc sống và công việc nhờ vào tính độc lập.
Quản lý tiền bạc
Quản lý tài chính cá nhân là một trong những kỹ năng sống quan trọng nhất cần học từ khi còn nhỏ, để có thể bắt đầu quản lý tiền bạc một cách có trách nhiệm. Điều này bao gồm việc học cách chi tiêu và tiết kiệm cho những lần mua sắm trong tương lai hoặc tham dự các sự kiện đặc biệt như sinh nhật, dịp lễ trong năm.
Hãy tạo cho mình thói quen tiết kiệm một khoản tiền tiết kiệm mỗi tháng từ khi còn bé, dù số tiền đó không quá lớn. Và cách hiệu quả nhất mỗi người cần thực hiện đó là lập kế hoạch chi tiêu hàng tháng của mình chi tiết, điều này đảm bảo bản thân sẽ sử dụng đúng ngân sách mình đã đặt ra, nếu có phát sinh thì hãy điều chỉnh lại cho phù hợp với mức sống của bản thân.
Tư duy sáng tạo
Tư duy sáng tạo là sự chủ động tạo ra những ý tưởng mới và phát triển các góc nhìn độc đáo. Sáng tạo thường gắn liền với chất lượng của môi trường tư duy. Cần phải có thời gian và không gian dành cho sáng tạo. Với môi trường phù hợp, việc phát triển các kỹ năng liên quan như tư duy theo chiều ngang có thể giúp tư duy vượt ra ngoài khuôn khổ và phát minh ra các giải pháp mới lạ.
Tư duy phản biện
Tư duy phản biện là khả năng suy nghĩ khách quan và hợp lý về mọi thứ. Nó liên quan đến khả năng phân tích và đánh giá thông tin, giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định dựa trên bằng chứng và logic. Tư duy phản biện giúp cá nhân đưa ra quyết định sáng suốt và giải quyết các vấn đề phức tạp một cách hiệu quả.
Quản lý thời gian
Quản lý thời gian hiệu quả là điều cần thiết để giúp bạn hoàn thành công việc thời hạn và mục tiêu. Không chỉ đơn thuần là việc sắp xếp lịch trình làm việc, mà nó còn bao gồm việc ưu tiên thứ tự công việc quan trọng, kiểm soát sự phân tâm và cho phép bạn cân bằng cuộc sống cá nhân và công việc để có nhiều thời gian hơn cho sở thích cá nhân.
Đối phó với thất bại
Ứng phó hiệu quả với thất bại là một trong những kỹ năng sống hữu ích nhất mà mỗi người nên học. Bạn cần biết rằng không hoàn hảo cũng không sao, vì ai cũng có lúc mắc lỗi, nhưng tuyệt đối không bao giờ được từ bỏ chính mình. Điều này sẽ giúp mỗi người duy trì động lực và vượt qua những thời điểm khó khăn trong cuộc sống, cả ở trường học và công việc.
Học cách đối phó với thất bại bằng cách nói chuyện với những người thân thiết xung quanh mình về các loại thất bại khác nhau, chẳng hạn như thất bại trong giao tiếp xã hội hay thất bại trong sự nghiệp. Bạn cũng có thể khuyến khích bản thân tự đặt ra các mục tiêu thực tế cho bản thân và chấp nhận những thử thách giúp cải thiện kỹ năng sống của mình.
Tự nhận thức bản thân
Tự nhận thức bản thân là khả năng hiểu rõ bản thân mình, bao gồm điểm mạnh, điểm yếu, giá trị bản thân, hành vi và cảm xúc của bạn. Khi hiểu rõ bản thân, mỗi người sẽ có những hành động rõ ràng và có mục đích. Điều này giúp bạn tự tin hơn khi thực hiện điều đó mang lại những giá trị gì và mang lại kết quả tốt hơn.
Ví dụ bạn nhận được phản hồi từ đồng nghiệp về việc bạn hay ngắt lời người khác trong lúc họp. Thì tự nhận thức bản thân ở đây là bạn hiểu được hành vi đó của mình có thể khiến người đối diện cảm thấy không được tôn trọng và bạn thay đổi điều này bằng cách học cách tập trung lắng nghe khi người khác nói nhiều hơn.
Khả năng phục hồi tâm lý
Thất bại là điều không thể tránh khỏi trong mọi khía cạnh cuộc sống dù là học tập hay công việc. Tuy nhiên, nếu bạn xem việc thất bại là một phần tất yếu trong quá trình học hỏi, bạn sẽ rèn luyện được khả năng phục hồi tâm lý, đây là liều thuốc giúp bạn nhận ra những bài học từ thất bại là những bài học quý giá nhất.
Quản lý cảm xúc
Cuộc sống luôn tồn tại mặt tích cực và tiêu cực, và chúng ta phải đối mặt với nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Vì thế, quản lý cảm xúc sẽ giúp bạn nhận biết, hiểu và điều chỉnh cảm xúc của mình lành mạnh, từ đó đưa ra những quyết định sáng suốt.
Bên cạnh đó, quản lý cảm xúc tốt sẽ giúp bạn có một cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc, xây dựng các mối quan hệ tích cực và đạt được những thành công trong công việc.
Đồng cảm
Đồng cảm là khả năng thấu hiểu và chia sẻ cảm xúc của người khác. Nếu chúng ta biết đặt mình vào vị trí của người khác, thì các mối quan hệ trở nên tốt hơn khi có sự thấu hiểu lẫn nhau. Quan sát xung quanh bạn sẽ thấy, những người có sự đồng cảm thường có xu hướng giúp đỡ người khác nhiều hơn.
Trong công việc hoặc cuộc sống thường ngày, nếu bạn có sự đồng cảm, bạn sẽ dễ dàng xử lý những xung đột, mâu thuẫn trong các tình huống khó khăn bằng cách lắng nghe và thấu hiểu với nhau để tìm ra những giải pháp tốt nhất cho cả đôi bên.
Cho đi và nhận lại
Cho đi và nhận lại không chỉ là một hành động, mà còn là kỹ năng sống quan trọng giúp tạo dựng môi trường sống tích cực và lòng nhân ái. Khi chúng ta biết cho đi, nghĩa là chia sẻ và giúp đỡ người khác khi gặp khó khăn, chúng ta nhận được niềm hạnh phúc, tình cảm, sự tin tưởng và tôn trọng từ người khác. Điều này giúp cuộc sống mỗi người ý nghĩa hơn và xây dựng được mối quan hệ bền chặt.
Ví dụ đợt lũ lụt miền Trung năm 2020, đây được xem là cơn lũ lịch sử gây thiệt hại nhiều đến người dân miền Trung lúc đó. Nhưng trong thời điểm khó khăn đó, chúng ta lại thấy nhiều tấm lòng từ các mạnh thường quân đó ra tay giúp đỡ bà con miền trung bằng cách chia sẻ lương thực, quần áo, chăn gối, tiền bạc,.. Mỗi hành động lúc đó đều thắp lên niềm tin, hy vọng cho bà con miền Trung, đây cũng chính là nét truyền thống đầy nhân ái của người Việt Nam từ xưa đến nay.
Duy trì các mối quan hệ tốt đẹp
Mỗi người cần được dạy và hiểu về tầm quan trọng của việc duy trì các mối quan hệ lành mạnh. Điều này bao gồm học cách tử tế và tôn trọng người khác, tha thứ cho bất kỳ sai lầm nào đã xảy ra với họ và giao tiếp hiệu quả với những người mà chúng ta quan tâm.
Ngoài ra, bạn cũng có thể tham gia vào các hoạt động thúc đẩy tinh thần đồng đội và hợp tác, chẳng hạn như thể thao hoặc tham gia các câu lạc bộ ngoài trời.
Làm việc nhóm
Làm việc nhóm là khả năng hợp tác và làm việc cùng với các thành viên theo nhóm. Đây là kỹ năng sống quan trọng ngay từ khi còn trên ghế nhà trường và sau này khi đã đi làm ở môi trường làm việc trên công ty. Kỹ năng này giúp bạn xác định rõ mục tiêu và vai trò của mỗi thành viên trong nhóm để từ đó có thể giao tiếp, chia sẻ ý kiến và thông tin, đưa ra ý tưởng hiệu quả.
Cách rèn luyện và phát triển kỹ năng sống
Có rất nhiều cách để phát triển kỹ năng sống hiệu quả, nhưng dưới đây chúng tôi sẽ gợi ý cho bạn một số cách sau:
- Tham gia các buổi thiện nguyện, hoạt động ngoại khóa.
- Tham gia các khóa học từ các các đơn vị đào tạo uy tín.
- Tiếp tục học hỏi và rèn luyện mỗi ngày qua những trải nghiệm thực tế.
- Nhờ sự hỗ trợ từ bạn bè, người thân hoặc người cố vấn.
- Học cách tự nhận thức bản thân trước khi làm điều gì đó.
- Đọc sách, tài liệu liên quan về kỹ năng sống.
Tóm lại, kỹ năng sống là điều cần thiết cho thành công cá nhân và nghề nghiệp. Chúng giúp cá nhân vượt qua những thách thức của cuộc sống hàng ngày một cách hiệu quả, xây dựng các mối quan hệ bền chặt và đạt được mục tiêu của mình. Bằng cách phát triển những kỹ năng này, cá nhân có thể cải thiện chất lượng cuộc sống và tạo ra một cuộc sống trọn vẹn và có ý nghĩa hơn.
Đăng ký nhận bản tin
Hãy gửi thông tin để không bỏ sót bất kỳ tin tức hoặc chương trình khuyến mãi từ Học Viện PMS