Phương pháp SCAMPER: Cách tìm kiếm và phát triển ý tưởng sáng tạo

Bạn đang bí ý tưởng? Bạn muốn tìm một phương pháp khai mở tư duy sáng tạo thật sự có hiệu quả? SCAMPER là gì mà ai cũng nhắc tới khi nói tới đổi mới sáng tạo? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về phương pháp SCAMPER. Chỉ ra cách áp dụng hiệu quả thực tế, và những lợi ích nó mang lại trong cuộc sống lẫn công việc. Đọc tiếp để khám phá ngay!

scamper là gì
Scamper là một kỹ thuật sáng tạo mạnh mẽ

SCAMPER là gì?

SCAMPER được biết tới là kỹ thuật sáng tạo mạnh mẽ. Phương pháp này được thiết kế để giải quyết vấn đề và thúc đẩy brainstorming theo hướng có hệ thống. Vì tính đơn giản và đem lại hiệu quả cao, SCAMPER đã và đang trở thành công cụ được nhiều tổ chức trong các ngành công nghiệp áp dụng rộng rãi để tìm kiếm những giải pháp và ý tưởng đổi mới.

Nguồn gốc hình thành phương pháp SCAMPER

Kỹ thuật SCAMPER có nguồn gốc từ công trình nghiên cứu của Alex Faickney Osborn, người được coi là cha đẻ của phương pháp brainstorming. Vào đầu những năm 1950, Osborn phát triển “Idea-Spurring Checklist” (tạm dịch là “danh sách kích thích ý tưởng”). Đó là một bảng danh sách gồm một loạt câu hỏi nhằm thúc đẩy tư duy sáng tạo. Đây chính là tiền đề cho sự ra đời của mô hình SCAMPER.

Mãi đến năm 1971, Bob Eberle, ông là một nhà giáo dục và tác giả sách, chính thức giới thiệu SCAMPER trong cuốn sách “SCAMPER: Games for Imagination Development.”

Mục đích ban đầu của kỹ thuật này là tạo ra một công cụ giảng dạy để kích thích khả năng tư duy sáng tạo ở trẻ. Thế nhưng, hiệu quả vượt mong đợi, SCAMPER nhanh chóng lan tỏa vào giới kinh doanh. Nó dần trở thành một phương pháp phổ biến trong việc thúc đẩy đổi mới, cải tiến sản phẩm và quy trình làm việc.

Thế nên, cho dù bạn là một cá nhân muốn sáng tạo ý tưởng mới hay một nhóm đang cần giải quyết vấn đề phức tạp, thì SCAMPER đều có thể đáp ứng.

Phương pháp scamper

Vì sao SCAMPER lại quan trọng? 

Phương pháp SCAMPER mang lại sự đột phá nhờ cách tiếp cận vấn đề linh hoạt nhưng có cấu trúc bài bản. Kỹ thuật này thúc đẩy sự phát triển ý tưởng mạnh mẽ hơn, bên cạnh đó cũng giúp các đội nhóm tổ chức khai phá tiềm năng sáng tạo. Với bảy yếu tố cốt lõi, SCAMPER giúp:

  • Thúc đẩy tư duy vượt ngoài khuôn khổ, giúp bạn nghĩ “outside of the box”.
  • Tăng cường khả năng giải quyết vấn đề, đưa ra quyết định sáng suốt.
  • Khám phá các cách tiếp cận sáng tạo, tối ưu quy trình, sản phẩm, dịch vụ hiện có.

7 yếu tố cấu thành mô hình SCAMPER

Mô hình SCAMPER là một công cụ khơi mở sự sáng tạo đơn giản nhưng mang lại hiệu quả cao. Qua phương pháp này, bạn có cơ hội nhìn nhận vấn đề qua nhiều góc mới mẻ hơn.

Mỗi một yếu tố trong SCAMPER sẽ đại diện cho một cách tư duy khác biệt. Ở đó, bạn phá bỏ giới hạn cũ và khám phá những giải pháp sáng tạo bất ngờ khác. Cùng phân tích chi tiết bảy yếu tố cốt lõi để hiểu rõ cách ứng dụng chúng vào thực tế.

7 yếu tố cấu thành mô hình SCAMPER
7 yếu tố cấu thành mô hình SCAMPER

#1. Substitute (Thay thế)

Tức là thay thế một thành phần hoặc yếu tố trong sản phẩm. Đổi quy trình hay dịch vụ bằng một thứ khác để cải thiện hiệu suất hoặc tạo giá trị mới. Hãy thử hỏi bản thân:

  • Có thể thay nguyên liệu, công cụ, hay phương pháp nào khác để đạt hiệu quả cao hơn nữa không?
  • Những yếu tố nào trong sản phẩm hiện tại có thể được thay thế để giảm chi phí hoặc tăng tính bền vững?

Ví dụ: Thay thế nhựa trong đóng gói sản phẩm bằng giấy tái chế sẽ giúp giảm thiểu tác động tới môi trường.

#2. Combine (Kết hợp)

Kết hợp hai hoặc nhiều yếu tố, sản phẩm hoặc quy trình để tạo ra một giải pháp mới, toàn diện hơn. Suy nghĩ thêm về:

  • Làm thế nào để tích hợp các tính năng của hai sản phẩm để ra đời một sản phẩm độc đáo khác?
  • Có thể kết hợp chiến lược của ngành khác để tối ưu hóa mô hình hiện tại không?

Ví dụ: Kết hợp bút cảm ứng với máy tính bảng, tạo ra thiết bị vừa tiện dụng vừa tăng trải nghiệm sáng tạo.

#3. Adapt (Thích nghi)

Có nghĩa là điều chỉnh một yếu tố trong sản phẩm hoặc quy trình để phù hợp với bối cảnh hoặc nhu cầu mới. Hãy giả sử như:

  • Có thể học hỏi từ giải pháp trong ngành nghề khác để áp dụng vào vấn đề/ câu chuyện hiện tại không?
  • Làm thế nào để biến những hạn chế hiện tại thành lợi thế cạnh tranh?

Ví dụ: Lấy cảm hứng từ xe đạp để phát triển xe đạp điện, phương pháp này đáp ứng nhu cầu di chuyển thân thiện môi trường.

#4. Modify (Điều chỉnh)

Thay đổi, điều chỉnh hình dạng, kích thước, hoặc đặc điểm của một yếu tố để cải thiện hoặc tạo ra phiên bản hấp dẫn hơn. Đặt ra một vài câu hỏi mang tính định hướng:

  • Cần điều chỉnh tính năng nào để phù hợp hơn với xu hướng thị trường?
  • Có thể phóng to, thu nhỏ hoặc thay đổi cách thức sử dụng sản phẩm không?

Ví dụ: Tăng kích thước màn hình điện thoại để cải thiện trải nghiệm người dùng chẳng hạn.

#5. Put to another use (Sử dụng cho mục đích khác hoặc thêm công dụng mới)

Ý nghĩa: Tìm cách sử dụng một sản phẩm hoặc quy trình trong một ngữ cảnh khác để tối ưu hóa giá trị.
Câu hỏi gợi mở:

  • Có thể áp dụng sản phẩm này vào lĩnh vực hoặc đối tượng khác không?
  • Làm thế nào để biến điểm yếu hiện tại thành cơ hội mới?

Ví dụ: Sử dụng container cũ làm quán cà phê lưu động (một dạng cabin mini), vừa tiết kiệm chi phí, lại vừa độc đáo.

#6. Eliminate (Loại bỏ)

Loại bỏ những yếu tố không cần thiết, quá phức tạp trong sản phẩm hoặc quy trình để đơn giản và tăng hiệu quả. Hãy trả lời các câu hỏi sau:

  • Yếu tố nào có thể được loại bỏ để tiết kiệm chi phí, thời gian mà vẫn giữ được giá trị cốt lõi sản phẩm/dịch vụ?
  • Có bước nào trong quy trình hiện tại làm giảm trải nghiệm người dùng không?

Ví dụ: Bỏ bớt các tính năng ít sử dụng trên ứng dụng di động để tối ưu hóa giao diện người dùng.

#7. Reverse/Rearrange (Đảo ngược hoặc sắp xếp lại)

Có nghĩa rằng xem xét cách đảo ngược vấn đề hoặc thay đổi thứ tự các yếu tố để khám phá nhiều hướng đi mới. Bạn có thể tự hỏi:

  • Nếu thay đổi hoàn toàn trình tự hiện tại, kết quả sẽ như thế nào?
  • Làm ngược lại những gì đang thực hiện có mang lại giải pháp tốt hơn không?

Ví dụ: Chuyển từ mô hình bán lẻ truyền thống sang mô hình mua bán trực tuyến (trên các kênh TMĐT) để đáp ứng nhu cầu mua sắm đa dạng của người tiêu dùng.

Cách sử dụng kỹ thuật SCAMPER hiệu quả

Muốn sử dụng SCAMPER thực sự được hiệu quả, bạn cần thực hiện từng bước rõ ràng. Cho dù là từ việc xác định vấn đề, cho đến việc triển khai các giải pháp sáng tạo. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết để bạn dễ dàng áp dụng.

Xác định đối tượng, vấn đề cần cải thiện

Đầu tiên, hãy chọn một sản phẩm, dịch vụ, hoặc ý tưởng mà bạn muốn cải tiến hoặc phát triển thêm. Đây có thể là thứ bạn đã có sẵn hoặc đang trong giai đoạn phôi thai để tung ra thị trường.

Đặt câu hỏi dựa trên bảy yếu tố của SCAMPER

Lần lượt áp dụng từng yếu tố trong SCAMPER để đặt các câu hỏi cho phù hợp với vấn đề bạn đang đối mặt. Những câu hỏi này có thể liên quan đến giá trị, lợi ích, dịch vụ, đặc điểm sản phẩm, giá cả, thị trường, hoặc bất kỳ khía cạnh nào liên quan tới nhu cầu sáng tạo của bạn.

Tổng hợp và đánh giá các câu trả lời

Sau khi đi qua toàn bộ danh sách câu hỏi. Bạn chắc chắn đã có trong đầu một loạt các ý tưởng và câu trả lời. Hãy xem xét từng ý tưởng để tìm ra những phương án khả thi nhất. Xác định ý tưởng nào có thể áp dụng ngay. Và đâu là ý tưởng cần phải phát triển thêm để trở thành giải pháp hoàn chỉnh.

Phát triển ý tưởng tiềm năng thành giải pháp cụ thể

Những ý tưởng nổi bật cần được phát triển chi tiết hơn để trở thành giải pháp có giá trị. Đây là lúc bạn cần thực hiện nghiên cứu thêm, thử nghiệm, hoặc lấy ý kiến từ đồng đội.

McDonald’s sẽ là một ví dụ điển hình trong việc áp dụng mô hình SCAMPER để định hình lại trải nghiệm khách hàng. Đây là cách Ray Kroc, nhà sáng lập McDonald’s, ông đã áp dụng như sau:

  • Put to another use (Thêm công dụng mới): Không chỉ bán hamburger, McDonald’s còn kinh doanh bất động sản và kinh doanh nhượng quyền chuỗi nhà hàng.
  • Eliminate (Loại bỏ): Bỏ vai trò của bồi bàn bằng cách để khách hàng tự phục vụ. Có thể nói, đây là phương pháp một mũi tên nhắm hai đích, vừa tiết kiệm chi phí nhân sự, vừa tăng trải nghiệm chân thực ở khách hàng.
  • Rearrange (Sắp xếp lại): Nhà hàng để khách hàng thanh toán trước khi ăn, tối ưu được quy trình phục vụ và giảm thời gian chờ.

Áp dụng kỹ thuật SCAMPER để phát triển tư duy thiết kế

SCAMPER là phương pháp hỗ trợ nâng cao để thúc đẩy tư duy thiết kế (Design Thinking). Khi bạn đã vạch rõ vấn đề cần giải quyết, SCAMPER đưa ra một khuôn hiệu quả để khám phá và phát triển những giải pháp sáng tạo vượt ra khỏi lối tư duy mòn.

SCAMPER với design thinking
Áp dụng SCAMPER để phát triển tư duy thiết kế

SCAMPER trong mô hình Double Diamond của Design Thinking

Mô hình Double Diamond, một phương pháp phổ biến trong tư duy thiết kế, gồm bốn giai đoạn:

  • Giai đoạn 1: Discover (Khám phá): Tìm hiểu vấn đề.
  • Giai đoạn 2: Define (Xác định): Xác định vấn đề cốt lõi.
  • Giai đoạn 3: Develop (Phát triển): Tìm kiếm và thử nghiệm giải pháp.
  • Giai đoạn 4: Deliver (Triển khai): Chuyển giao giải pháp hoàn thiện.

SCAMPER được tích hợp với Double Diamond ở giai đoạn thứ ba, giai đoạn Develop (Phát triển). Sau khi xác định rõ ràng vấn đề trong giai đoạn Define (Xác định vấn đề), sử dụng SCAMPER để xem xét các góc nhìn khác nhau và tìm kiếm những giải pháp sáng tạo.

Vì sao SCAMPER phù hợp trong giai đoạn phát triển?

Trong tư duy thiết kế, chúng ta thường bị giới hạn bởi các mô hình tư duy mòn, rập khuôn, ta luôn tìm các giải pháp quen thuộc. Chính điều này làm cản trở các ý tưởng đổi mới, sáng tạo hơn.

Áp dụng SCAMPER, bạn sẽ phá vỡ các rào cản đó bằng cách buộc bạn đặt ra các câu hỏi khác biệt đi. Bởi bằng cách liên tục thay đổi cách nhìn nhận tiếp cận vấn đề, SCAMPER kích hoạt các kết nối neuron mới trong não. Thúc đẩy bạn tìm thấy những giải pháp mà trước đây chưa từng nghĩ đến.

Áp dụng phương pháp SCAMPER trong mô hình Double Diamond
Áp dụng phương pháp SCAMPER trong mô hình Double Diamond

Để giúp bạn hình dung rõ hơn, chúng ta lấy một ví dụ cụ thể từ ngành nhà hàng để thấy SCAMPER hoạt động ra sao trong tư duy thiết kế:

Bối cảnh: Một chuỗi nhà hàng muốn cải thiện trải nghiệm khách hàng để làm hài lòng họ, từ đó tăng doanh thu hơn nữa.

Áp dụng SCAMPER, bạn sẽ:

  • Substitute: Thay đổi nguyên liệu trong món ăn để phục vụ đối tượng khách hàng ăn kiêng.
  • Combine: Tích hợp các chương trình ưu đãi giảm sâu khi khách hàng đặt bàn online với các dịch vụ giao hàng.
  • Put to another use: Tận dụng không gian nhà hàng ngoài giờ cao điểm làm nơi tổ chức sự kiện.
  • Eliminate: Loại bỏ bước đặt món qua nhân viên, thay thế bằng app tự phục vụ, còn tiết kiệm được thời gian và cải thiện trải nghiệm khách hàng.
  • Reverse: Thay đổi quy trình: yêu cầu khách thanh toán trước khi dùng bữa để giảm thời gian chờ.

Ví dụ ứng dụng mô hình SCAMPER

SCAMPER được áp dụng rộng rãi trong thực tế để giải quyết các vấn đề sáng tạo. Sau đây là một vài các ví dụ cụ thể minh họa cách mô hình SCAMPER giúp cải tiến sản phẩm, dịch vụ hoặc quy trình trong các lĩnh vực khác nhau, như sau:

Vấn đềSubstituteCombineAdaptModifyPut to other useEliminateReverse
Làm sao để nâng cao trải nghiệm người dùng trên điện thoại thông minh?Thay nút bấm vật lý bằng màn hình cảm ứng hoàn toàn.Kết hợp điện thoại với bút cảm ứng thông minhThêm chế độ ban đêm cho giao diện để giảm mỏi mắt.Tăng kích thước màn hình và giảm viền để tối ưu không gian hiển thị.Biến điện thoại thành thiết bị theo dõi sức khỏe hoặc điều khiển nhà thông minh.Loại bỏ jack cắm tai nghe để tối ưu không gian thiết kế bên trong.Đưa camera ẩn dưới màn hình thay vì hiển thị ở ngoài.
Làm sao để tối ưu tốc độ phục vụ và nâng cao trải nghiệm khách hàng?Thay bồi bàn bằng app di động, tích hợp tính năng đặt bàn trướcKết hợp chương trình khuyến mãi với ứng dụng giao hàng.Thêm thực đơn healthy để phục vụ đối tượng khách hàng ăn kiêng.Đa dạng kích cỡ phần ăn để đáp ứng nhu cầu cá nhân.Tận dụng không gian nhà hàng làm nơi tổ chức tiệc nhỏ.Loại bỏ menu giấy, chuyển toàn bộ sang dạng điện tử, app di động.Yêu cầu khách thanh toán trước thay vì sau khi dùng bữa.
Cải tiến sản phẩm đóng góiThay đồ nhựa bằng giấy có thể tái chế.Kết hợp bao bì thông minh với QR code.Tùy chỉnh kích thước hộp theo sản phẩm.Làm hộp gấp dễ tái sử dụng.Biến bao bì thành vật trang trí bắt mắt.Bỏ đi lớp bọc không cần thiết.Đóng gói theo cách mở ngược để dễ tiếp cận khách hàng.
Phát triển sản phẩm đồ gia dụngThay nhôm bằng vật liệu có tính bền.Kết hợp máy rửa chén với máy sấy chén.Điều chỉnh công suất cho phù hợp gia đình nhỏ.Tăng độ an toàn cho trẻ nhỏ.Sử dụng thiết bị cho mục đích DIY.Loại bỏ các nút bấm phức tạp.Đổi vị trí cổng cắm để tiết kiệm không gian.

Lợi ích của mô hình SCAMPER

  • Khơi dậy sự sáng tạo và tư duy đột phá: SCAMPER khiến người áp dụng vượt qua giới hạn của những lối tư duy rập khuôn. Thông qua việc đặt ra các câu hỏi đa dạng, mô hình này mở rộng góc nhìn, giúp khám phá những giải pháp mới lạ và chưa từng được nghĩ đến.
  • Cung cấp phương pháp có cấu trúc: SCAMPER mang tới một khung tư duy có hệ thống để bạn không bỏ sót bất kỳ khía cạnh nào khi đánh giá một vấn đề. Bảy yếu tố của SCAMPER hoạt động như một bản đồ để dẫn dắt người dùng khám phá các giải pháp sáng tạo.
  • Thúc đẩy sự hợp tác và khai thác góc nhìn 360 độ: SCAMPER cực kỳ hiệu quả khi được sử dụng trong môi trường nhóm. Ở đó, các thành viên có thể đóng góp góc nhìn và kinh nghiệm phong phú hơn. Quá trình thảo luận dựa trên các câu hỏi SCAMPER thường tạo ra những ý tưởng bất ngờ, kết hợp trí tuệ tập thể.
  • Tính ứng dụng rộng rãi: SCAMPER có thể áp dụng trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau. Từ phát triển sản phẩm, cải tiến quy trình, cho đến lập kế hoạch chiến lược, v.v… Tính linh hoạt này làm cho SCAMPER trở thành công cụ hữu ích cho các doanh nghiệp, bên cạnh đó còn cho cá nhân trong việc giải quyết các vấn đề cá nhân và nghề nghiệp.
  • Dễ tiếp cận và thực hành: Không đòi hỏi kỹ thuật phức tạp hay công cụ hỗ trợ, SCAMPER dễ dàng được tiếp cận bởi bất kỳ ai. Kỹ thuật này dần trở thành một lựa chọn lý tưởng cho cả những người mới bắt đầu làm quen với tư duy sáng tạo và các chuyên gia muốn tìm kiếm ý tưởng mới.

Mô hình SCAMPER

Những hạn chế của mô hình SCAMPER

Dù SCAMPER là một công cụ phát huy sự sáng tạo mạnh mẽ. Dĩ nhiên, nó cũng tiềm ẩn vài hạn chế mà người sử dụng cần lưu ý để tối ưu hiệu quả.

  • Cần người dẫn dắt có kỹ năng: Để đảm bảo các buổi brainstorming hiệu quả, SCAMPER đòi hỏi sự hướng dẫn chuyên nghiệp giữ cho buổi thảo luận tập trung vấn đề, mang lại giá trị thực tế.
  • Phụ thuộc vào kiến thức và kinh nghiệm của người tham gia: Chất lượng ý tưởng phụ thuộc nhiều vào mức độ hiểu biết, đa dạng kinh nghiệm của nhóm, điều này ít nhiều giới hạn khả năng sáng tạo.
  • Rủi ro tạo ra ý tưởng không thực tế: Nếu không được điều tiết tốt, SCAMPER có thể dẫn đến những ý tưởng mang tính lý thuyết suông, không khả thi trong thực tế.
  • Nguy cơ phụ thuộc quá mức vào kỹ thuật: Lạm dụng SCAMPER hoặc bất kỳ công cụ sáng tạo nào có thể khiến bạn bỏ lỡ các phương pháp khác và giới hạn tiềm năng sáng tạo.

SCAMPER mở ra những góc nhìn mới mẻ và đề ra các giải pháp đột phá trong công việc lẫn cuộc sống. Dù bạn là cá nhân hay tổ chức, áp dụng SCAMPER đúng cách sẽ giúp khai phá tiềm năng sáng tạo không giới hạn ở bạn.

PMS tin rằng với tinh thần học hỏi và đổi mới không ngừng, bạn sẽ luôn tìm thấy những ý tưởng độc đáo để tạo nên giá trị khác biệt. Hãy bắt đầu hành trình sáng tạo của mình ngay hôm nay trong khóa học tư duy giải quyết vấn đề và ra quyết định.

Đăng ký nhận bản tin

Hãy gửi thông tin để không bỏ sót bất kỳ tin tức hoặc chương trình khuyến mãi từ Học Viện PMS

    Trả lời

    Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *