Phương pháp tư duy 6 chiếc mũ (Six Thinking Hats): Lợi ích và Ví dụ

Ra quyết định kém là nguồn gốc của những thất bại lớn. Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy sẽ giúp bạn nhìn rõ vấn đề, đánh giá chính xác mọi khía cạnh trước khi đưa ra lựa chọn cuối cùng. Đây là kỹ thuật tư duy đỉnh cao mà bất kỳ ai cũng nên nắm chắc.

Hãy tìm hiểu cách áp dụng 6 chiếc mũ tư duy vào công việc và cuộc sống. Hãy nâng cấp khả năng tư duy của bạn lên một tầm cao ngay hôm nay!

6 chiếc mũ tư duy

6 chiếc mũ tư duy là gì?

6 Chiếc mũ tư duy (6 Thinking Hats) là một phương pháp tư duy được phát minh bởi Tiến sĩ Edward de Bono vào năm 1985. Phương pháp này giúp người dùng phân tích vấn đề từ nhiều góc nhìn khác nhau. Bởi việc nhìn nhận vấn đề đa chiều mang lại sự rõ ràng và có tổ chức trong tư duy.

De Bono sáng tạo ra kỹ thuật này nhằm giảm mâu thuẫn và tăng hiệu quả trong việc ra quyết định. Thay vì tranh luận rời rạc lẻ tẻ, các thành viên sẽ tập trung vào từng khía cạnh tư duy theo một cấu trúc rõ ràng.

Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy
Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy phát minh bởi Tiến sĩ Edward de Bono

Phương pháp này sẽ hoạt động dựa trên sáu chiếc mũ ẩn dụ. Mỗi một chiếc mũ đại diện cho một cách tư duy hoàn toàn khác nhau. Chúng cho phép bạn tách biệt các quan điểm ra khỏi nhau và khai thác tối đa tiềm năng sáng tạo.

Ý tưởng cốt lõi của 6 chiếc mũ tư duy là đưa ra quyết định tốt nhất sau khi đã cân nhắc mọi khía cạnh của vấn đề. Đây là một công cụ mạnh mẽ, phù hợp cho cả cá nhân và đội nhóm trong hầu hết mọi lĩnh vực. Lưu ý, tùy vào từng trường hợp và tình huống cụ thể thì sẽ trình tự dùng các mũ sẽ khác nhau. Bạn nên xem xét lựa chọn chiếc mũ phù hợp để phân tích vấn đề.

 Xem thêm: Brainstorm là gì? 6 kỹ thuật brainstorming tìm kiếm ý tưởng

Ý nghĩa của phương pháp tư duy 6 chiếc mũ

Kỹ thuật 6 chiếc mũ chia tư duy thành sáu phong cách riêng biệt. Mỗi chiếc mũ đại diện cho một cách nhìn nhận và giải quyết vấn đề hoàn toàn không giống nhau. Đây là cách tiếp cận hiệu quả giúp bạn phân tích toàn diện, tổng thể vấn đề. Trên hết, đây cũng là cách tối ưu tăng khả năng đưa ra quyết định chính xác nhất.

Ý nghĩa của phương pháp tư duy 6 chiếc mũ
Ý nghĩa của phương pháp tư duy 6 chiếc mũ

Chiếc mũ trắng – Tư duy khách quan

Chiếc mũ trắng tập trung vào việc thu thập và phân tích thông tin khách quan. Khi đội mũ trắng là lúc bạn phải đánh giá dữ liệu hiện có và xác định những gì còn thiếu. Điều này giúp đảm bảo quyết định dựa trên sự thật, không phải cảm xúc hay những giả định không căn cứ.

Ví dụ dễ thấy là khi đưa ra các quyết định về một dự án. Bạn cần xem xét báo cáo doanh số, số liệu nghiên cứu và các dữ liệu cụ thể liên quan.

Chiếc mũ đỏ – Tư duy cảm xúc

Mũ đỏ cho phép bạn bày tỏ cảm xúc và trực giác mà không cần giải thích hay biện minh hay cần lập luận gì. Những phản ứng này thường phản ánh những góc khuất quan trọng mà dữ liệu không thể tiết lộ. Cảm xúc tuy không phải lúc nào cũng logic. Thế nhưng, chúng thường tiết lộ những điều quan trọng để tạo nên góc nhìn toàn diện hơn.

Hình dung trong cuộc họp, có thể bạn cảm thấy một ý tưởng mới quá rủi ro, dù không có bằng chứng cụ thể. Mũ đỏ giúp bạn chia sẻ cảm nhận này để nhóm cùng xem xét, quan sát lại khả năng.

Chiếc mũ xanh dương – Tư duy tổng thể

Có thể nói, mũ xanh dương giữ vai trò như người điều phối của quá trình tư duy. Chiếc mũ này giúp bạn định hướng và tổ chức các bước tiếp theo theo một trật tự, quỹ đạo cụ thể. Mũ xanh dương giúp giữ cho quá trình tư duy có cấu trúc, đảm bảo mọi người đóng góp hiệu quả và đi đúng hướng.

Mẹo: Người điều phối nên sử dụng mũ xanh dương để dẫn dắt quy trình. Người thông báo khi chuyển đổi từ chiếc mũ này sang mũ khác. Người nhắc nhở mọi người giữ tư duy đúng mục đích.

Chiếc mũ xanh lá – Tư duy sáng tạo

Chiếc mũ xanh lá là biểu tượng của sự tư duy sáng tạo, thúc đẩy tư duy đổi mới và tìm kiếm những giải pháp khác biệt. Nếu những lúc gặp bế tắc, bạn có thể dùng mũ xanh lá để nghĩ ra các phương pháp mới hoặc cách tiếp cận chưa từng thử trước đây.

Chiếc mũ đen – Tư duy phản biện

Mũ đen không hoàn toàn là lối tư duy tiêu cực. Nó sẽ là cánh tay đắc lực khi bạn cần đánh giá cẩn trọng mọi rủi ro tiềm ẩn. Khi đội mũ đen, bạn tập trung vào việc phân tích các nhược điểm, nguy cơ và hạn chế của ý tưởng hoặc kế hoạch.

Tưởng tượng rằng nếu trước khi đề xuất một sản phẩm mới. Những người đội mũ đen sẽ đặt hỏi: “Điều gì làm sản phẩm thất bại?”, “Chi phí phát sinh lớn không?”, hoặc “Người dùng sẽ gặp vấn đề gì khi sử dụng?”.

Thấy rằng, mũ đen không phải là sự bi quan. Nó không nhằm mục đích phủ nhận ý tưởng mà giúp chúng được kiểm nghiệm kỹ càng hơn. Tuy nhiên, nếu lạm dụng thì mũ đen có thể tạo ra bầu không khí tiêu cực, làm mất động lực sáng tạo.

Mẹo: Khi đội mũ đen, hãy chỉ tập trung vào việc phân tích rủi ro thôi. Đừng chuyển sang tìm giải pháp (mũ xanh lá) cho đến khi hết phần phân tích.

Chiếc mũ vàng – Tư duy tích cực

Mũ vàng khuyến khích bạn nhìn vào mặt tư duy tích cực và các cơ hội tiềm năng. Nó thúc đẩy sự lạc quan và niềm tin vào những kết quả tốt đẹp. Cách tư duy này sẽ khích lệ tinh thần để mở ra những triển vọng tiềm năng, giúp xây dựng niềm tin vào kế hoạch.

Khi đánh giá một dự án mới, bạn có thể nghĩ đến lợi ích dài hạn như tăng trưởng doanh thu hay cải thiện hình ảnh thương hiệu.

Lợi ích của 6 chiếc mũ tư duy

Phương pháp tư duy 6 chiếc mũ mang lại những lợi ích rõ rệt trong việc tổ chức tư duy. Đồng thời, nâng cao năng suất làm việc, đảm bảo việc đưa ra quyết định sáng suốt hơn. Có thể nói rằng, đây là là chìa khóa để các đội nhóm và cá nhân đạt hiệu quả vượt trội.

Lợi ích của 6 chiếc mũ tư duy
Lợi ích của 6 chiếc mũ tư duy

Tư duy có tổ chức (Organization)

Kỹ thuật này giúp quá trình tư duy trở nên có trật tự hơn. Thay vì bị lôi kéo bởi những ý kiến trái chiều hoặc các cuộc tranh luận không có hồi kết. Các thành viên trong nhóm sẽ dễ tập trung vào từng khía cạnh cụ thể một cách có kế hoạch.

Chính bởi vì có tổ chức và logic, nên vừa tiết kiệm thời gian, vừa đảm bảo tất cả các khía cạnh của vấn đề được xem xét đầy đủ.

Ví dụ, trong một cuộc họp phân tích thị trường, nhóm có thể bắt đầu bằng mũ trắng để trình bày các số liệu thống kê. Sau đó, chuyển sang mũ vàng để tìm hiểu các cơ hội tiềm năng. Sự tổ chức này làm giảm bớt sự lộn xộn và dễ đưa ra các quyết định nhanh chóng, đồng thuận hơn.

Nâng cao tính sáng tạo (Creativity)

Một trong những lợi ích quan trọng của phương pháp này là khả năng kích thích sự sáng tạo. Khi đội mũ xanh lá, bạn chắc hẳn được khuyến khích nghĩ ra các ý tưởng mới. Phá vỡ các suy nghĩ cũ, mang tính rập khuôn để vượt qua những giới hạn thông thường. Điều này đặc biệt hữu ích trong các tình huống đòi hỏi sự đổi mới hoặc giải pháp chưa từng có.

Chẳng hạn như, khi doanh nghiệp cần giải quyết một vấn đề phức tạp. Đội mũ xanh lá cho phép mọi người tự do đề xuất những ý tưởng táo bạo mà không bị phán xét ngay lập tức. Chính bởi điều này, mở ra không gian mà các ý tưởng độc đáo có cơ hội được chắp cánh phát triển và hoàn thiện.

Cải thiện năng suất (Productivity)

Phương pháp 6 chiếc mũ cải thiện đáng kể chất lượng tư duy, nên từ đó tăng cường hiệu quả làm việc nhóm. Bằng việc chia nhỏ quá trình tư duy thành từng bước cụ thể, mọi người có thể đạt được nhiều kết quả hơn trong thời gian ngắn hơn.

Thay vì để cuộc thảo luận lòng vòng, nhóm có thể tập trung vào mũ đỏ để bày tỏ cảm xúc, sau đó chuyển sang mũ đen để phân tích rủi ro. Bạn có thể thấy, điều này tiết kiệm thời gian đáng kể, giảm xung đột giữa các ý kiến trái chiều và hướng đến kết quả cuối cùng một cách nhanh chóng.

Ra quyết định sáng suốt (Quality Decision-Making)

Khi áp dụng phương pháp này, bạn sẽ đánh giá mọi khía cạnh của vấn đề từ các góc nhìn khác nhau. Góc nhìn đa chiều 360 độ sẽ giúp cải thiện chất lượng khi đưa ra quyết định. Tư duy được sắp xếp theo một trình tự logic, đảm bảo rằng không khía cạnh nào bị bỏ qua.

Ví dụ, trong quá trình lên kế hoạch ra mắt sản phẩm mới, đội nhóm có thể dùng mũ đen để dự đoán trước rủi ro, sau đó đội mũ vàng để tìm kiếm các lợi ích lâu dài. Sự kết hợp này giúp tạo ra quyết định mang tính thực tế cao và đi được lâu dài.

Mang tính toàn diện bao quát vấn đề (Inclusivity)

Áp dụng 6 chiếc mũ tư duy sẽ đảm bảo rằng mọi thành viên trong nhóm đều có cơ hội được đóng góp ý kiến. Mỗi chiếc mũ là một không gian để mọi người tập trung vào một kiểu tư duy cụ thể, cho dù là cảm xúc cá nhân hay các phân tích thực tế và sáng tạo. Điều này giúp loại bỏ sự chi phối của một vài cá nhân hoặc vài quan điểm cứng trong cuộc thảo luận.

Trong những tình huống căng thẳng, mũ đỏ cho phép mọi người bày tỏ cảm xúc mà không sợ bị ai đánh giá. Trong khi đó, đội mũ xanh dương sẽ duy trì trật tự và đảm bảo mọi người đều có tiếng nói. Đây là cách tạo ra một môi trường làm việc hòa đồng, để mọi ý kiến đều có trọng lượng, không thiên vị, không phán xét.

Cải thiện hiệu suất giao tiếp (Interpersonal Skills)

Tư duy 6 chiếc mũ còn giúp cải thiện kỹ năng giao tiếp và lắng nghe. Khi áp dụng đúng cách, mọi người trong nhóm buộc phải học cách trình bày ý tưởng một cách thuyết phục. Hơn hết, họ cũng phải biết lắng nghe, tôn trọng các góc nhìn khác nhau.

Ví dụ, khi đội mũ vàng, bạn sẽ tập trung vào việc tìm ra các cơ hội tích cực, nhưng cũng cần lắng nghe mũ đen để thấy được các rủi ro. Điều này tạo ra cán cân thăng bằng, xây dựng tinh thần đồng đội và khả năng thấu hiểu lẫn nhau.

Ưu và nhược của phương pháp 6 chiếc nón tư duy

Ưu điểm

  • Tăng cường sự rõ ràng và tổ chức trong tư duy: Kỹ thuật này giúp người dùng tách biệt rõ ràng mỗi một khía cạnh của vấn đề. Thay vì bị cuốn vào các tranh luận lộn xộn, mọi người tập trung theo trình tự, đảm bảo không bỏ sót bất cứ khía cạnh nào.
  • Làm giảm xung đột nội bộ nhóm: Mọi thành viên đều có cơ hội đóng góp ý kiến theo từng giai đoạn cụ thể. Giúp loại bỏ tình trạng một cá nhân hay một quan điểm chi phối toàn bộ cuộc thảo luận. Chính bởi điều này tạo ra môi trường làm việc hòa đồng và tôn trọng lẫn nhau.
  • Kích thích sáng tạo và đổi mới: Phương pháp 6 chiếc mũ khuyến khích người đội nó có cách nghĩ vượt ra ngoài khuôn khổ. Thúc đẩy tìm ra các giải pháp độc đáo và sáng tạo. Mở ra những hướng đi mới mà trước đây hiếm hoặc chưa từng có ai nghĩ tới.
  • Tăng cường kỹ năng giao tiếp và lắng nghe: Kỹ thuật này cải thiện cách mọi người trao đổi ý tưởng. Tạo điều kiện để mọi người học cách lắng nghe để hiểu rõ hơn quan điểm của nhau. Xây dựng tinh thần đồng đội vững mạnh, teamwork bền bỉ.

Nhược điểm

  • Cần thời gian để làm quen: Đối với những người mới bắt đầu, tư duy 6 chiếc mũ có thể cảm thấy hơi cứng nhắc hơi trừu tượng quá.
  • Yêu cầu người điều phối hiệu quả: Sự thành công sẽ phụ thuộc rất nhiều vào khả năng điều phối của người lãnh đạo (là người đội mũ xanh dương). Nếu người điều phối không đủ kỹ năng, cuộc thảo luận có thể dễ bị lạc hướng và trở nên mất kiểm soát.
  • Gây mất cân bằng khi áp dụng sai cách: Nếu bạn lạm dụng quá đà một chiếc mũ (ví dụ như mũ đen để phân tích rủi ro), lẽ đương nhiên là gây mất cân bằng trong tư duy. Bạn dễ sa lầy vào mặt tiêu cực, bạn không đủ sức tìm ra giải pháp khác hoặc thậm chí là không thấy được mặt tích cực của vấn đề.
  • Không phù hợp cho quyết định đơn giản: Không cần thiết khi áp dụng vào các quyết định đơn giản, nhanh gọn vì kéo dài quá mức sự ra quyết định.
  • Phụ thuộc vào sự đồng thuận của nhóm: Nếu các thành viên trong nhóm không đồng ý tuân theo quy trình hay không thực sự tham gia, thì phương pháp này coi như thất bại.

Kỹ thuật 6 chiếc mũ tư duy

Ví dụ về ứng dụng của 6 chiếc mũ tư duy

Ứng dụng vào đời sống

Tình huống: Bạn đang cân nhắc về việc mua nhà

Mũ trắng: Tập trung vào các dữ liệu

  • Giá nhà đất trên thị trường là bao nhiêu?
  • Các thủ tục hồ sơ mua bán cần có?
  • Với số tiền hiện tại, có thể mua được căn nhà bao nhiêu mét vuông?

Mũ đỏ: Tập trung vào cảm xúc

  • Ngôi nhà đó tôi thích ở điểm nào?
  • Cảm giác của tôi đối với ngôi nhà?
  • Tôi có hài lòng với thiết kế và vị trí của ngôi nhà?

Mũ đen: Tập trung vào các rủi ro

  • Giá ngôi nhà có quá cao/quá thấp so với thị trường?
  • Hệ thống điện nước trong nhà có an toàn?
  • Chính sách hồ sơ có đầy đủ và hợp pháp?

Mũ vàng: Tập trung vào những điểm tốt

  • Vị trí ngôi nhà thuận lợi cho việc đi học, đi làm?
  • Các tiện ích xung quanh có là điểm cộng?
  • Giá ngôi nhà có thể tăng cao trong tương lai?

Mũ xanh lá: Tập trung vào sự sáng tạo

  • Vị trí tốt sẽ giúp tiết kiệm tiền di chuyển?
  • An ninh khu vực tốt sẽ tạo sự an toàn cho gia đình?
  • Bạn được tự do thiết kế nội thất theo ý mình?

Mũ xanh dương: Tập trung vào tổng thể

Sau khi xem xét các yếu tố của 5 chiếc mũ trên, chiếc mũ cuối cùng giúp bạn nhìn nhận tổng quát về những tiêu chí lựa chọn ngôi nhà phù hợp. Hãy ghi nhận những mặt tiêu cực, tích cực để đưa ra lựa chọn cuối cùng.

Ứng dụng 6 chiếc mũ tư duy vào việc mua nhà
Ứng dụng 6 chiếc mũ tư duy vào việc mua nhà

Ứng dụng vào hoạt động sản xuất

Tình huống: Doanh nghiệp đang có kế hoạch đầu tư thêm máy móc, thiết bị cho việc sản xuất

Mũ trắng: Tập trung vào các dữ liệu

  • Các thiết bị, máy móc có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng?
  • Các thiết bị, máy móc có phù hợp với tiêu chí doanh nghiệp đề ra?
  • Chi phí hiện có sẽ mua được bao nhiêu máy?

Mũ đỏ: Tập trung vào cảm xúc

  • Doanh nghiệp có lựa chọn nhãn hàng họ tin tưởng?
  • Doanh nghiệp có yêu thích dòng máy, thiết bị nào không?
  • Doanh nghiệp có hài lòng về các dòng máy, thiết bị?

Mũ đen: Tập trung vào các rủi ro

  • Giá máy, thiết bị có quá cao/quá thấp so với thị trường?
  • Chính sách bảo hành cho thiết bị sau khi mua hàng?
  • Chính sách đổi trả nếu sản phẩm gặp trục trặc?

Mũ vàng: Tập trung vào những điểm tốt

  • Giá máy móc, thiết bị hiện đang ưu đãi, phù hợp với ngân sách?
  • Các chính sách hậu mãi kèm theo rất tốt?
  • Máy móc, thiết bị sẽ giúp việc sản xuất được tối ưu?

Mũ xanh lá: Tập trung vào sự sáng tạo

  • Có máy móc, thiết bị mới, doanh nghiệp sẽ phát triển thêm sản phẩm khác?
  • Máy móc, thiết bị mới sẽ tạo động lực cho công nhân làm việc?
  • Quy trình sản xuất sẽ nhanh hơn, năng suất tăng cao?

Mũ xanh dương: Tập trung vào tổng thể

Sau khi phân tích các điểm lợi ích và rủi ro, doanh nghiệp có thể đưa ra đánh giá tổng quan về việc mua máy móc, thiết bị phục vụ việc sản xuất. Trong hoạt động sản xuất, mỗi quyết định đều là sự cân nhắc để mang đến hiệu quả tối đa.

Ứng dụng 6 chiếc mũ tư duy vào việc đầu tư máy móc thiết bị
Ứng dụng 6 chiếc mũ tư duy vào việc đầu tư máy móc thiết bị

6 chiếc mũ tư duy là chìa khóa để bạn nâng cao tư duy sáng tạo, tổ chức và khả năng làm việc nhóm. Bằng cách tiếp cận vấn đề đa chiều, phương pháp này giúp bạn nhìn nhận vấn đề toàn diện hơn. Tránh được những sai lầm không đáng có.

Dù là cá nhân hay tổ chức, áp dụng kỹ thuật này đúng cách sẽ mở ra nhiều cơ hội mới, cải tiến để phát triển nhiều hơn. PMS tin rằng, bằng việc tiếp cận các kỹ thuật tư duy khoa học, liên tục thực hành bạn sẽ đạt được những thành công vượt trội.

Trong khóa học phương pháp tư duy và ra quyết định hiệu quả của PMS, học viên có thể trang bị cho mình những cách xác định vấn đề, phân tích và tìm ra giải pháp ra quyết định đúng đắn. Để xem nội dung chương trình, các bạn vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi để được hỗ trợ tư vấn, Hotline 0965 845 468!

Đăng ký nhận bản tin

Hãy gửi thông tin để không bỏ sót bất kỳ tin tức hoặc chương trình khuyến mãi từ Học Viện PMS